POROZMAWIAJMY O DZIECIACH NADPOBUDLIWYCH PSYCHORUCHOWO

Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo.

Nazywa się je tak, bo są niespokojne, dokuczliwe, chętne do bójek, słowem nieznośne. Cechuje je, szczególnie w wieku przedszkolnym:

nadmierna ruchliwość;

impulsywność w działaniu;

upór

wzmożona aktywność.     Dzieci nadpobudliwe ruchowo swym postępowaniem zniechęcają do siebie rodziców - nadmiernie absorbując ich uwagę, angażując bez przerwy w swoje sprawy, wyczerpując zapasy całej cierpliwości. Ruchliwość tych dzieci powoduje nie tylko szkody w domu ( nieumyślne niszczenie przedmiotów) , lecz także naraża je na niebezpieczeństwo wypadków czy okaleczeń.
    Na ogół trudno im się zżyć z rówieśnikami. Łatwo popadają w konflikty, są dokuczliwe i skore do bijatyk. Brak im wytrwałości w wysiłku umysłowym, szybko się męczą i zniechęcają do wszelkich zajęć. Każda nowa sytuacja przykuwa ich uwagę na krótko, a skupienie się wymaga od nich tak dużego wysiłku, że bardzo szybko ulegają zmęczeniu.
    Większość dzieci nadpobudliwych psychoruchowo charakteryzuje nadwrażliwość emocjonalna. Dlatego, gdy zaczynają wierzyć, że są opóźnione, niedobre, leniwe itp., mają poczucie własnej beznadziejności, nie wierzą w skuteczność swoich wysiłków, myślą, że i tak nic nie osiągną. Takie myślenie wpływa destrukcyjnie na jego psychikę, wpływa na zaniżanie jego samooceny.

Do rodziców dzieci nadpobudliwych psychoruchowo.

    Najczęściej takie dzieci spotyka się w rodzinach, w których brak jednolitej, konsekwentnej linii postępowania. Traktowanie tych dzieci przez rodziców ma cechy skrajności - od wielkiej miłości i gwałtownych pieszczot do odtrącenia i okazywania dziecku wstrętu czy pogardy za niewielkie nawet wykroczenie.
    Dziecko tego nie rozumie i podobnie jak rodzice zachowuje się w zmienny sposób np. albo szaleje z radości, że jest kochane, albo odpłaca nienawiścią za nienawiść. Gniewa to rodziców i denerwuje, a przecież ono ich naśladuje.
    Często postrzega siebie jako "czarną owcę" w rodzinie (ale też i w szkole) przez co czuje się mniej lubiane, a nawet gnębione przez rodzeństwo czy kolegów. Jego zachowanie wywołuje konflikty pomiędzy nim i rodzeństwem, między nim i rodzicami oraz nim i kolegami. Rodzice próbują znaleźć pokojowe rozwiązanie tych problemów, lecz nie zawsze im się to udaje.
    Jak wiec przezwyciężyć trudności z dziećmi nadpobudliwymi ruchowo?
    Nie jest to łatwe zadanie, ale jeżeli rodzice będą stosować się do pewnych zasad osiągną oczekiwane rezultaty. Dlatego powinni:

zaspakajać potrzebę wzmożonego ruchu poprzez organizowanie zabaw ruchowych odpowiednich dla wieku dziecka (np. pływanie, jazda na rowerze, na wrotka, rolkach, łyżwiarstwo i narciarstwo);
zamiast surowych upomnień, pretensji czy kar za niewykonanie wydanego polecenia (które może być np. niezrozumiałe) dostrzegać trudności z jakimi boryka się dziecko; rozumieć, że ma ono dużo dobrych chęci, tylko nie starcza mu siły i wytrwałości, by skutecznie i prawidłowo wykonać polecenie dorosłych;
stawiać wymagania, które jest ono w stanie spełnić i chwalić je za to;
preferować spokój i równowagę, jako przykład do naśladowania przez dziecko;
od najwcześniejszych lat przyzwyczajać dziecko do konsekwentnego działania z ich strony;
na gniew czy też złość dziecka nie odpowiadać tym samym;
okazywać mu cierpliwość, zainteresowanie by wzbudzić w nim przekonanie, że nie jest gorsze od innych, że jest dobre;
nie szczędzić mu pochwał, jeżeli dobrze postępuje;
zawsze słuchać tego co ono mówi.

Rodzice tych dzieci odpowiedzialni są za prawidłowy proces wychowania, który powinien przebiegać w spokojnej i pogodnej atmosferze. Dziecko musi czuć, że jest otoczone troskliwą opieką i mimo trudności, jakie sprawia, bardzo kochane przez rodziców.

Do nauczycieli pracujących z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo.

    Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo sprawiają wiele kłopotów swoim zachowaniem nie tylko rodzicom, ale również nauczycielom w szkole. Trudności wychowawcze, jakie powstają, gdy dziecko rozpoczyna i kontynuuje naukę, ulegają czasami szybkiemu narastaniu i negatywnie odbijają się na życiu rodzinnym.
    Dlatego bardzo ważna dla efektywnej pracy z dzieckiem jest ścisła współpraca rodziców z wychowawcą szkolnym. Polega ona na stałym kontakcie i częstych rozmowach z rodzicami, na podstawie których wychowawca zorientuje się w domowych zachowaniach dziecka, z którym również rozmawia o różnych sytuacjach rodzinnych.
    Nauczyciel podczas swojej codziennej pracy powinien starać się wykształcić w dziecku nadpobudliwym właściwe społeczne zachowania; w pierwszej kolejności umiejętność dzielenia się z innymi ( np. zabawkami czy przyborami szkolnymi) najlepiej stosując wyjaśnienia i zachęcając do współpracy. Konieczna jest w tym przypadku wnikliwa obserwacja dziecka podczas zabawy lub zajęć w grupie.
    Dzieci nadpobudliwe, bywają również agresywne i mają trudności z przewidywaniem konsekwencji własnego zachowania wobec innych osób, zwłaszcza w sytuacjach konfliktowych. Dlatego też nauczyciel powinien porozmawiać z nimi o gniewie, uświadomić ich, że gniew jest nie tylko czymś zewnętrznym, co wyraża się w geście i zachowaniu, ale i wewnętrznym, co się czuje i na organizm reaguje np. napięciem mięśni, drżeniem, przyspieszoną akcją serca etc. Powinno to doprowadzić do wniosku, że nie należy bić kolegów, gdy jest się zagniewanym, lecz inaczej rozładować swój gniew np. licząc do dziesięciu, myśląc o czymś przyjemnym (zastosować tzw. technikę "żółwia", która służy do kontrolowania gniewu).
    Ogromnie ważne w prawidłowym rozwoju dziecka jest poprawianie własnej samooceny. Tutaj ważną rolę odgrywa zarówno wychowawca jak i rodzic, gdyż powinien pomóc mu odnaleźć dziedzinę, w której jest dobre, w której odnosi sukcesy i dobrze sobie radzi. Następnie powinien stosować pozytywne wzmocnienia mówiąc mu np. "Wiem, że to potrafisz. Udało ci się to zrobić wczoraj. Wiem, że matematyka nie jest łatwa, ale widzę, że dobrze ci dzisiaj poszło". Natomiast niewłaściwe jest używanie stwierdzeń: "Zawsze robisz taki bałagan. Złościsz mnie" itp. , gdyż skupiają się one bezpośrednio na dziecku, a nie na jego zachowaniu.
    Duży wpływ na poprawę samooceny u dziecka ma:

okazanie zainteresowania dzieckiem,
intonacja głosu,
słuchanie tego, co ono mówi,
odpowiadanie na komplementy i pochwały z jego strony.

Jeżeli jako rodzice i nauczyciel nie stosujemy się do tych zaleceń, tracimy kontakt z dzieckiem, którego samoocena staje się coraz niższa.
Najważniejsze zasady, których powinien przestrzegać nauczyciel pracujący z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo:

Pochwała słowna - wzmacnia samoocenę i eliminuje niskie poczucie własnej wartości.
Premiowanie - system nagród opracowany indywidualnie przez nauczyciela.
Kontrola nad uczniem poprzez bliski kontakt fizyczny ( mina odpowiednia do sytuacji, objęcie, pogłaskanie ).
Ignorowanie zachowań, które nie są nadmiernie negatywne, by nie skupiać uwagi dziecka na rzeczach mniej istotnych w danym momencie i nie obciążać go nadmiernie wymaganiami, którymi nie jest jeszcze w stanie całkowicie sprostać.

LITERATURA:

D. Siemek "Problemy wychowawcze wieku przedszkolnego", Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1982 r.
M. Kwiatkowska (red.) "Pedagogika przedszkolna" , Warszawa 1978, WSiP
H. Nartowska :" Wychowanie dziecka nadpobudliwego", Warszawa 1967, PZWS
"Nauczanie Początkowe" Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 2002 nr 1.

EWA KEISTER SZKOŁA PODSTAWOWA NR 1 W CZERSKU