Biuletyn Informacji publicznej  Stowarzyszenie Przyjaciół "Jedynki"Szkoła Promująca Zdrowie
   GłównaPocztaE–podręcznikiGoogle AppsOffice 365E-dziennikPlan lekcjiFilm o szkole
Wtorek, 19 marca 2024 r. Brak aktualizacji strony od 561 dni.    
Czersk i okolice
» Pokaż na mapie
» Dzieje Czerska
» Kalendarium
» Kościół w Czersku
» Cmentarz Honorowy
  - plan i lista
» Sztuka sakralna
  - kaplice
  - krzyże
 O naszym mieście i okolicach

DZIEJE CZERSKA

    Czersk w czasach piastowskich był wsią książęcą leżącą na rozległej polanie w centrum Borów Tucholskich. Od 1309 r. stał się własnością krzyżacką. Dnia 24 lutego 1382 r. komtur tucholski Henryk von Bullendorf lokuje Czersk na prawie chełmińskim. Wieś obejmowała 51 włók ziemi. Istniał młyn. W wojnie 13 - letniej Czersk dostarczał prowiant dla wojsk Kazimierza Jagiellończyka. Po odzyskaniu przez Polskę Pomorza Czersk należał do ziemi zaborskiej klucza Kossobudzkiego, stanowiącego część starostwa tucholskiego. W 1565 r. dochód ze wsi i młyna obliczono na 142 floreny. W tym czasie Czersk był siedzibą dóbr tzw. Ekonomii Czerskiej będącej własnością królewską. Mieszkańcy zajmowali się uprawą roli i bartnictwem. W czasie wojen szwedzkich wieś została spalona. W 1764 r. król Stanisław August nadał wsi przywilej na odbycie 4 jarmarków rocznie. W wyniku I rozbioru Polski (1772 r.) Czersk znalazł się pod panowaniem pruskim. Właścicielami wsi od 1773 r. byli Łukowicze a po nich Warcza - Dembiński. Chłopi płacili im czynsz oraz wykonywali zlecone prace. Istniał przymus nabywania alkoholu z dworskiej gorzelni. Podział gruntów i zwolnienie z czynszów nastąpiło dopiero w latach 40-tych XIX w. Po zbudowaniu w 1828 r. drogi bitej Berlin-Królewiec nastąpił szybki rozwój miejscowości. Powstała poczta i apteka.. Zmeliorowano łąki. Otwarcie w 1871 r. linii kolejowej Chojnice-Tczew doprowadziło do szybkiego rozwoju przemysłu drzewnego i wzrostu liczby ludności.. W 1871 r. w Czersku było 1800 mieszkańców a w 1914 r. - 8300. Wieś stała się osadą miejską. Założono gazownię i oświetlono ulice. Do szkoły katolickiej chodziło 1200 dzieci, a do ewangelickiej 300. Pobudowano ratusz i budynek stacyjny. Istniały 3 hotele i liczne karczmy. Największym zakładem była fabryka Hermana Schutta, która zatrudniała ok. 1000 pracowników. Była ona największym w Niemczech producentem złoconych listew do obrazów. Wytwarzano tam także meble i stolarkę budowlaną. Polacy założyli fabrykę papy i wyrobów cementowych oraz fabrykę maszyn rolniczych "Victoria". Od 1864 r. działał browar, który się reklamował jako jedyny czysto polski browar na Pomorzu. W latach 1910-1913 wybudowano nowy murowany kościół katolicki mieszczący około 4000 wiernych. Istniał także kościół ewangelicki i synagoga.
    W latach zaboru pruskiego Czersk był jednym z centralnych ośrodków oporu przeciw germanizacji na Pomorzu. Mieszkańcy Czerska byli czynnie zaangażowani w sprawy narodu polskiego. W nocy z 21 na 22 lutego 1832 r. wieś była miejscem noclegu kolumny internowanych powstańców listopadowych udających się do Francji. Poeta Wincenty Pol opisał to zdarzenie w wierszu "Nocleg w Czersku".

"Hej panowie rodacy!
Wszak i w Czersku tu ludzie
Wszak i my tu Polacy
Prosimy spocząć po trudzie..."
"Krzyczy dziewcząt gromada,
My się za was modlili,
A tu chłopak powiada,
My już kosy ostrzyli"

    W dniu 3 maja 1861 r. odbyło się uroczyste nabożeństwo dla uczczenia 70-tej rocznicy Konstytucji Majowej. Odbyło się także nabożeństwo żałobne za poległych w czasie manifestacji patriotycznych. Organizator tych akcji ksiądz wikary Góralski został na polecenie sądu królewskiego w Berlinie aresztowany i osadzony w więzieniu. Grupa młodzieży czerskiej ochotniczo brała udział w Powstaniu Styczniowym. Po upadku powstania Czersk był miejscem spotkań członków Towarzystwa Rolniczego powiatu świeckiego i chojnickiego, którego celem była walka o utrzymanie polskości Pomorz i prowadzenie kampanii wyborczej. W czasie wyborów do Sejmu Rzeszy Niemieckiej kandydaci polscy otrzymali zdecydowanie więcej głosów niż Niemcy. W celu skutecznej walki z germanizacja powołano polskie organizacje gospodarcze i społeczne. W 1887 r. powstał w Czersku Bank Ludowy, w 1890 r. Towarzystwo Rolnicze przekształcone w 1896 r. w Towarzystwo Ludowe. Istniało także Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", chór "Harfiarz" i Stowarzyszenie Pomocników Handlowych. Po wprowadzeniu przez władze pruskie zakazu używania języka polskiego na lekcjach religii 361 mieszkańców Czerska wysłało petycję do biskupa chełmińskiego z protestem. Wkrótce też zapadła decyzja o strajku szkolnym. W dniu 5 listopada 1906 r. uczniowie powitali wchodzących nauczycieli w języku polskim odmawiając odpowiedzi na lekcjach religii w języku niemieckim. W sumie strajkowało 207 dzieci. Kary pieniężne, cielesne i groźby wobec rodziców złamały akcję strajkową dopiero w kwietniu 1907 r. O swe prawa walczyli także robotnicy. Już w 1899 r. wybuchł pierwszy strajk w zakładach drzewnych. W 1904 i 1905 r. strajkowali robotnicy zakładów Schuttego i w fabryce Victoria. Żądano podwyżki płac i rzetelnych wypłaty zarobków. Strajki były łamane poprzez aresztowania i użycie łamistrajków. W 1913 r. doszło do ponownego strajku w zakładach Schuttego. Przywódców robotników aresztowano, a część strajkujących musiała szukać pracy poza Czerskiem. Strajk trwał od 17 VI do 12 XII 1913 r. W okresie I wojny światowej opór Polaków przybrał charakter walki zbrojnej. W 1918 r. utworzono w Czersku Straż Ludową, która liczyła kilkuset członków. W grudniu 1918 r. dwóch mieszkańców Czerska - Antoni Pertek i Adolf Bonin uczestniczyło w zebraniu sejmiku dzielnicowego w Poznaniu, który podjął decyzję o powstaniu w Wielkopolsce. Obawiając się powstania na Pomorzu Niemcy przysłali do Czerska silny oddział Grenzschutzu. W dniu 6 I 1919 r. Niemcy zaczęli wychodzącym z kościoła Polakom zrywać orzełki i bić ich. Grentzschutz musiał opuścić wioskę ale po przybyciu posiłków ponownie uderzył. W czasie strzelaniny poległ dowódca niemieckiego oddziału. Niemcy aresztowali kilku Czerszczan jako zakładników. Wobec przewagi wroga postanowiono prowadzić walkę partyzancką. Bracia Gnacińscy zorganizowali oddział liczący początkowo około 100 osób. Dokonał on wielu napadów na oddziały Grenzschutzu i niemieckie urzędy. W jednym ze starć zginął Stefan Gnaciński, a jego pogrzeb przerodził się w manifestację narodowa. Wolność dla Czerska przyszła dopiero w początkach lutego 1920 r.
    W latach międzywojennych Czersk był znaczącym ośrodkiem przemysłowym i komunikacyjnym na Pomorzu. W 1926 r. otrzymał prawa miejskie. W dalszym ciągu rozwijał się przemysł drzewny, rzemiosło i handel. Istniały dwie drukarnie, które wydawały gazety: Echo Borów Tucholskich i Głos Ludu. Dzieci uczyły się w dwóch 7 - klasowych szkołach.
    Niepodległość jednak nie rozwiązała problemów społecznych Wybuchały liczne strajki kierowane przez związki zawodowe. W 1922 r. doszło do strajku powszechnego z powodu wprowadzenia 4 - godzinnego dnia pracy i licznych zwolnień. Strajk zakończył się zwycięstwem robotników. W 1925 r. ponownie strajkowali pracownicy zakładów drzewnych i robotnicy budujący linie kolejową Czersk - Bąk. Strajkowano także w 1930 r. W bardzo złej sytuacji byli bezrobotni, których było około 500. Tak wówczas o nich pisano: "Bezrobotny w Czersku jest kompletnym nędzarzem, ani on, ani familia nie ma często na sobie koszuli, gnieżdżą się w jednym pokoju i sypiają z braku łóżek na ziemi. Sytuacja bezrobotnego jest wprost bez wyjścia, jest on już od kilku tygodni bez ziemniaków, bez mydła, a mąką, którą otrzymuje na tydzień, a która mu również musi zastąpić brakujące ziemniaki, starczy mu tylko najwyżej na trzy dni, a resztę to jest cztery dni żebrze i wygrzewa się na korytarzu Magistratu".
    Pomimo jednak ostrych konfliktów społecznych ludność wyrażała poparcie dla rządu polskiego w jego walce z antypolską polityką Hitlera. Mieszkańcy Czerska utworzyli Batalion Obrony Narodowej Czersk, który wszedł w skład Grupy Operacyjnej Czersk mającej pod dowództwem gen. Grzmot - Skotnickiego bronić rejonu Chojnic. W dniu 1 IX 1939 r. Niemcy zaatakowały Polskę. Batalion ON Czersk bronił rejonu Charzykowa. Szczególnie zaciete walki toczyły się na odcinku 1 kompanii. Jej dowódca kapitan Szczepański zginął a wszyscy oficerowie byli ranni. Dowództwo kompanii objął wówczas podporucznik Kalinowski. Pomimo dużych strat odparto wszystkie ataki niemieckie. W czasie nakazanego odwrotu zginął zastrzelony przez niemieckich dywersantów ppor. Kalinowski i kilkunastu żołnierzy.
    Wojska niemieckie wkroczyły do Czerska 2 września. Od pierwszych dni 0kupacji hitlerowcy zaczęli realizować program germanizacji i eksterminacji polskiej ludności. Aresztowano przedstawicieli polskiej inteligencji. W dniu 4 listopada 1939 r. w lesie łukowskim rozstrzelano 28 osób, m. in. Członków Polskiego Związku Zachodniego. Wiele rodzin wysiedlono aby w ich domach osiedlić Niemców z Besarabii. Podejrzanych o pomoc dla partyzantów rozstrzeliwano bez wyroku w miejscu zamieszkania. Tak zginęła 18 X 1944 r. rodzina Jana Kiedrowskiego ze Strugi, 20 XI 1944 r. rodzina Józefa Ciemińskiego z Bielaw, 4 XII 1944 r. rodzina Rolbieckich z Kurczego. Prowadzono bezwzględną walkę z polskością. Wydano zakaz używania języka polskiego w miejscach publicznych. Zamknięto polskie szkoły, a dzieci zmuszano do uczęszczano do niemieckich. Zniszczono zbiory polskich bibliotek i zakazano posiadania polskich książek. Zniemczono nazwy ulic i miejscowości. Zmuszano Polaków do podpisywania niemieckiej listy narodowościowej. Lecz jak pisał dowódca żandarmerii w Czersku "Przeważająca część ludności nie przyjęła niemieckiej listy narodowościowe z przekonania, lecz tylko dla formy, albo żeby w sposób nie rzucający się w oczy pracować przeciw narodowi niemieckiemu".
    Terror okupanta nie przyniósł spodziewanych efektów. Polacy zorganizowali akcje pomocy dla ukrywających się i rodzin więźniów. Prowadzono zbiórki pieniędzy, odzieży i żywności. Apteka z Czerska dostarczała lekarstwa partyzantom. Zorganizowano tajne nauczanie. W Czersku działało 5 kompletów. Okolice Czerska były rejonem działania wielu organizacji podziemnych. Już we wrześniu 1939 r. powstała grupa partyzancka Jana Meggera składająca się z ludzi, którym groziła śmierć ze strony okupanta. W 1941 r. połączyła się ona z grupą Józefa Kuśnierza. W 1940 r. rozpoczęła działalność Polska Armia Powstania, której oddziały działały także w rejonie Czerska. Był to oddział Jana Szalewskiego i grupa Jana Sznajdera. Stoczyły one wiele potyczek z policją i wojskiem niemieckim. Oddział Szalewskiego brał udział w wykolejeniu 8 czerwca 1942 r. pociągu pośpiesznego Królewiec - Berlin i 21 czerwca 1942 r. transportu wojskowego w rejonie mijanki Kamienna Karczma. W 1943 r. oddziały Polskiej Armii Powstania podporządkowały się Armii Krajowej. W okolicach Czerska działała też grupa spadochronowa LWP podporucznika Jana Miętkiego, która połączyła się z oddziałem Jana Meggera. Prowadziła ona działalność wywiadowczą i dywersyjną. W dniu 11 listopada 1944 r. pod Gutowcem zorganizowała zasadzkę na oddział żandarmerii z Czerska. Grupa Meggera 22 grudnia 1944 r. wyrwała się z okrążenia w okolicy miejscowości Krąg. Oprócz wymienionych oddziałów partyzanckich działały liczne kilkunastoosobowe grupy Polaków ukrywających się przed Niemcami w zbudowanych w lesie bunkrach.
    Wolność przyszła do Czerska w lutym 1945 r. w wyniku ofensywy styczniowej wojsk radzieckich. Nocą 20 / 21 lutego oddziały 492 i 584 pułku piechoty wdarły się do Czerska i rozbiły garnizon niemiecki. Hitlerowcy stracili ponad 2000 zabitych żołnierzy i oficerów, 11 czołgów i dział pancernych, 26 dział i wiele sprzętu wojennego. Rankiem 21 lutego Czersk był wolny.

Opracował: Roman Bystryk

Ratusz w Czersku

Ratusz w Czersku


Podręczniki
Wykaz podręczników na nowy rok szkolny 2022/2023.
Oddziały zerowe
Klasy 1-8 (do kupienia)
Dla rodzica
UBEZPIECZENIE UCZNIÓW na rok szkolny 2021/2022
W D Ż
Menu
Komunikaty dyrektora
NAUKA w SP1
DLA RODZICÓW
DLA NAUCZYCIELI
PANEL INFORMACYJNY
DLA ÓSMOKLASISTY

Deklaracja dostępności

Menu obiadowe

Prawo szkolne
O szkole
Czersk i okolice
Stowarzyszenie

SU
ZHP
Pedagog i psycholog
Logopeda
Rzecznik Praw Ucznia
Rycerstwo

Zajęcia pozalekcyjne
Kategorie newsów
Terminarz 2021/2022
Sukcesy i uroczystości

Promocja Zdrowia
Ekologia
Sport
Żeglarstwo
Języki obce i regionalne
Biblioteka
Świetlica

Opracowania n-li
Plan lekcji

Najlepsi uczniowie
Gazetka szkolna
Rozrywka
Różne
Dla ucznia
Regulaminy
Konkursy 2020/2021

Zadania i ćwiczenia:
Zadania interaktywne

Przedmioty
Technika:
Technika (K.Mróz)

Historia:
Historia (M.Talewski)
Nasze Konkursy
Ogólnopolski Konkurs Grafiki Komputerowej "Bezpieczne Wakacje"

REGULAMIN
Wyniki poprzednich edycji konkursu:
rok 2022
rok 2021
rok 2020
rok 2019
rok 2018
rok 2017
rok 2016
rok 2015
rok 2014
rok 2013
rok 2012
rok 2011
rok 2010
rok 2009
rok 2008
rok 2007
rok 2006
80326951 Unikalnych Wizyt
Powered by PHP-Fusion © 2003-2024
Kazimierz Kosecki SP1 Czersk
Theme Designed by: Brimstone